Niemieckie Emden było miastem skupionym wokół działalności stoczni. Dziś jest miastem, które w znaczący sposób wspiera rozwój odnawialnych źródeł energii, a przez to transformację energetyczną.
Emden to miasto położone w północno-zachodniej części Dolnej Saksonii, które zamieszkuje 50 000 osób. Jest też najbardziej wysuniętym na zachód miastem portowym w Niemczech. I przykładem radykalnej transformacji, do której zmusiła rzeczywistość.
Ze względu na swoje położenie Emden przez lata było ważnym portem w Niemczech. Do dziś jest zresztą jednym z trzech głównych portów dla żeglugi samochodowej w całej Europie (razem z Zeebrugge w Belgii i innym niemieckim miastem – Bremerhavenw). Wpływa na to przede wszystkim fakt, że to właśnie tu znajduje się wielka fabryka Volkswagena, w której pracuje ok. 10 000 ludzi i która jest głównym miejscem budowy Volkswagena Passata.
Emden: Wiatraki zamiast statków
W kontekście transformacji i Bełchatowa ważniejsza jest jednak przemiana, która dokonała obok.
Przez lata jednym z głównych filarów gospodarki Emden była stocznia. Perspektywa jej wygaszenia zmusiła jednak miasto do transformacji. Między innymi ze względu na uwarunkowania lokalizacyjne wybór padł na energetykę wiatrową.
„Nadzieje te potwierdziły się, ponieważ w stosunkowo krótkim czasie, bo już na początku drugiej dekady XXI w., miasto to i jego bezpośrednie okolice stały się miejscem lokalizacji największego potencjału wytwórczego tego rodzaju energetyki, charakteryzującego się bardzo wysokim poziomem technologicznego zaawansowania” – pisze w raporcie „Zielona transformacja albo zapaść” prof. dr hab. Andrzej Szablewski, dyrektor Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk.
Potencjał ten był na tyle duży, że dziś energetyka wiatrowa jest po motoryzacji i działalności portu trzecim największym sektorem gospodarki w Emden.
„Należy podkreślić, że choć kierunkiem priorytetowym był rozwój energetyki wiatrowej, to w mieście i okolicach rozwijała się także energetyka solarna oraz rosła liczba generatorów energii elektrycznej pracujących na biomasie. Rozwój energetyki odnawialnej doprowadził do powstania drugiego, obok generacji scentralizowanej, opartej na paliwach kopalnych, segmentu wytwarzania, jakim była generacja rozproszona” – wyjaśnia Szablewski.
I dodaje: „Postawienie na rozwój energetyki wiatrowej okazało się w przypadku tego miasta spełnieniem warunków, które są najważniejsze dla powodzenia procesu transformacji, czyli tworzenia trwałego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, a więc takiego, który tworzy miejsca pracy w sektorze gospodarczym w sposób uwzględniający wymagania dotyczące ochrony szeroko rozumianego środowiska naturalnego.”
Za wytoczeniem kierunku poszła specjalizacja
Wybór takiego kierunku pociągnął za sobą rozwój kilku gałęzi w sektorze energetyki odnawialnej. W mieście powstały cztery parki (farmy) z różnego typu „wspólnikami”. Dwiema zarządzają profesjonalne firmy elektroenergetyczne, trzecia należy do działających w mieście przedsiębiorstw, a czwarta – do obywateli Emden i właścicieli ziemskich.
Oprócz tego jedna z nowych firm wyspecjalizowała się w budowie betonowych konstrukcji, na których umieszczano turbiny wiatrowe, a inna zajęła się produkcją turbin wiatrowych instalowanych na morzu. Z czasem oba przedsiębiorstwa stały się dostawcami nie tylko na rynek lokalny i krajowy, ale także światowy. I oba wykorzystują w swej działalności infrastrukturę, która pozostała w Emden po zlikwidowanej stoczni.
Ale na tym nie koniec. Rozwój energetyki wiatrowej stworzył również zapotrzebowanie na usługi konsultingowe oraz usługi w zakresie projektowania inżynierskiego.
„Warto dodać, że Emden było wówczas pionierem w obszarze rozwoju tego rodzaju energetyki. Tworząc zatem nieistniejący jeszcze gdzie indziej sektor działający na rzecz energetyki wiatrowej, budowano zarazem przyczółek, który – wraz z szybkim rozwojem energetyki wiatrowej w Niemczech i na świecie – ułatwiał ekspansję na inne rynki w kraju i za granicą” – dodaje Szablewski.
Odpowiedni klimat pozwalał więc na kolejne projekty. Dotyczyły one np. rozwoju magazynowanie energii elektrycznej opartej na zielonym wodorze.
Aktywne wsparcie władzy
„Trzeba podkreślić, że w przypadku tego miasta mamy do czynienia od początku z bardzo aktywną postawą władz w procesie jego transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju” – zwraca uwagę Szablewski.
Początki transformacji w Emden sięgają połowy lat dziewięćdziesiątych XX w. Konieczność zmiany pojawiła się po tym, gdy w 1994 r. rząd landu Dolna Saksonia przyjął regulacją prawną, która przyznawała pierwszeństwo w planach zagospodarowania przestrzennego dla budowy źródeł wiatrowych. W tym samym roku władze miasta ustanowiły odpowiednie ramy prawne, które ułatwiały kontrolowany rozwój energetyce wiatrowej. A jako właściciel lokalnej spółki elektroenergetycznej, miasto nakazało jej budowę pierwszej farmy wiatrowej.
Przyspieszenie procesu restrukturyzacji gospodarczej miasta nastąpiło najpierw dzięki niemieckiej ustawie o odnawialnej energetyce z 2000 r. (zapewniała duże subwencje dla jej rozwoju i korzystne przepisy), a następnie po zapowiedzi zamknięcia stoczni.
„Należy podkreślić, że lokalne poparcie polityczne dla tego kierunku rozwoju spotkało się z pozytywnym przyjęciem przez miejskie kręgi biznesowe, które zaczęły traktować rozwój lądowej i morskiej energetyki wiatrowej w kategoriach nowej szansy, z której skorzystanie wymagało od nich odpowiedniej reorientacji profilu działalności gospodarczej” – zaznacza prof. Szablewski.
Bardzo ważną rolę w całym procesie odegrała też administracja miejska na czele z burmistrzem – w przeprowadzonych później badaniach opinii społecznej na temat siły wpływu na przebieg transformacji przyznano mu status lidera w kreowaniu zmian. To właśnie on, będąc przewodniczącym rady nadzorczej miejskiej spółki energetycznej, nakłonił jej władze do podjęcia decyzji o budowie wspomnianej pierwszej w mieście farmy energetyki wiatrowej i uczynił z tej spółki lidera zmian w środowisku biznesowo-gospodarczym.
Z kolei miejska jednostka odpowiedzialna za ochronę środowiska uruchomiła różne programy realizujące koncepcję zrównoważonego rozwoju. Były to m.in. program modernizacji budownictwa i program zachęcający do częstszego korzystania z roweru jako głównego środka transportu. Stawiano też na oddolność inicjatyw i wspieranie przedsiębiorstw w inicjowaniu nowych form ich aktywności gospodarczej, a w 2009 r. miejscowy uniwersytet nauk stosowanych uczynił energetykę kluczowym elementem strategii swego rozwoju.
„Emden rozwinęło się w jedną z najbardziej udanych, a zarazem innowacyjnych lokalizacji do wytwarzania energii elektrycznej z wiatru. Naszym zdaniem ten sukces wynika głównie z wczesnych i szeroko zakrojonych wysiłków na rzecz pogodzenia interesów biznesowych, publicznych i innych w procesie zarządzania na poziomie lokalnym” – podsumowują autorzy badania jakościowego o zdecentralizowanych źródłach wytwarzania energii z OZE w Niemczech.